1. Phân loại theo nguồn gốc gỗ sồi
Gỗ sồi Mỹ (American Oak – Quercus Alba)
-
Xuất xứ: chủ yếu ở Kentucky, Missouri.
-
Đặc điểm: vân gỗ dày, nhiều hợp chất vanillin.
-
Hương vị mang lại: ngọt dịu, vani, dừa, caramel, mật ong.
-
Vai trò: được dùng nhiều nhất trong whisky Scotland và bourbon Mỹ.
Gỗ sồi châu Âu (European Oak – Quercus Robur, Quercus Petraea)
-
Xuất xứ: Tây Ban Nha, Pháp, Hungary.
-
Đặc điểm: giàu tannin, gỗ chắc, hương mạnh mẽ.
-
Hương vị: gia vị cay, socola đắng, trái cây khô, hạt hạnh nhân.
-
Vai trò: thường được dùng làm thùng sherry cho các dòng whisky cao cấp.
Gỗ sồi Nhật (Mizunara – Quercus Mongolica)
-
Xuất xứ: Nhật Bản, trồng lâu năm.
-
Đặc điểm: thớ gỗ lỏng, khó chế tác, giá thành cao.
-
Hương vị: hương nhang, gỗ đàn hương, trầm hương, trái cây nhiệt đới.
-
Vai trò: tạo nên bản sắc riêng cho whisky Nhật.
2. Phân loại theo loại rượu từng chứa
Ex-Bourbon Cask
-
Trước đây chứa bourbon.
-
Mang đến hương vị nhẹ nhàng, vani, caramel, vỏ cam.
-
Chiếm hơn 80% thùng ủ whisky hiện nay.
Ex-Sherry Cask
-
Từng chứa sherry Oloroso, Pedro Ximénez hay Fino.
-
Cho màu sắc đậm, hương trái cây khô, hạnh nhân, nho khô, gia vị.
-
Rất được ưa chuộng bởi các nhà chưng cất như Macallan, Tamdhu.
Ex-Port, Madeira, Marsala, Sauternes…
-
Các loại vang hoặc fortified wine.
-
Mang lại hương trái cây đỏ, vị ngọt rượu vang, tầng hương phức tạp.
Rum Cask
-
Từng chứa rum Caribbean.
-
Hương mật mía, đường nâu, chuối chín, vị ngọt nhiệt đới.
Beer/IPA Cask
-
Xu hướng mới, táo bạo.
-
Cho hương hoa bia, caramel, ngũ cốc, vị đắng nhẹ.
3. Phân loại theo kích thước thùng
-
Barrel (~200 lít): loại phổ biến, thường cho ex-bourbon.
-
Hogshead (~225 – 250 lít): ghép từ barrel, cân bằng giữa thời gian ủ và hương vị.
-
Butt (~500 lít): thùng sherry truyền thống, cho quá trình trưởng thành chậm, hương vị sâu lắng.
-
Puncheon (~500 lít): tương tự butt nhưng hình dáng khác, ít phổ biến hơn.
-
Quarter Cask (~125 lít): nhỏ hơn, nhiều tiếp xúc gỗ hơn, hương vị mạnh mẽ, ngắn hạn.
-
Octave (~50 lít): rất nhỏ, dùng cho các phiên bản đặc biệt, rút ngắn thời gian ủ.
4. Ảnh hưởng đến hương vị whisky
-
Gỗ sồi Mỹ: thiên về ngọt ngào, vani, dịu nhẹ.
-
Gỗ sồi châu Âu: mạnh mẽ, gia vị, trái cây khô.
-
Gỗ sồi Mizunara: hương độc đáo, phương Đông, hương nhang – sandalwood.
-
Ex-Bourbon: sáng màu, hương mật ong, vỏ chanh, dừa.
-
Ex-Sherry: màu hổ phách đậm, hương nho khô, socola, gia vị.
-
Ex-Port/ Wine: sắc đỏ, vị chua ngọt trái cây.
-
Rum: ngọt, tropical, đường mía.
Mỗi nhà chưng cất chọn loại thùng khác nhau để tạo bản sắc riêng. Có thương hiệu kiên định chỉ dùng sherry cask như Tamdhu, có thương hiệu ưa chuộng ex-bourbon như nhiều nhà Speyside, hoặc thử nghiệm với rum, wine cask để tạo nét mới.
Kết luận
Thùng gỗ sồi chính là chìa khóa định hình tính cách whisky. Không có “công thức chuẩn” duy nhất, mà chính sự kết hợp linh hoạt giữa nguồn gốc gỗ, rượu từng chứa và dung tích thùng đã tạo nên muôn màu hương vị trong thế giới whisky.
Với người yêu whisky, tìm hiểu về thùng gỗ sồi cũng giống như tìm hiểu về ngôn ngữ bí mật của whisky – nơi mỗi loại thùng là một ký tự, cùng ghép lại thành bản trường ca hương vị bất tận.
.jpg)
